ایزوسیانات
ایزوسیانات با عنوان دی ایزوسیانات شناخته شده و معروف، و یک ترکیب شیمیایی بسیار واکنش پذیر است.
ایزوها در واکنش با پلیول‌ها، پلی اورتان را سنتز می‌کنند، که این مواد، کاربرد زیادی در تولید فوم پلی یورتان دارند. علاوه بر این، ایزوسیانات‌ها جهت ساخت فوم، الیاف، روکش رنگ، صنعت اتومبیل، تعمیر اتومبیل، مواد عایق ساختمانی و پلی اورتان مورد استفاده قرار میگیرند.
ایزوسیانات ماده بسیار واکنش پذیری است که در تولید پلی اورتان مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ماده یا آب واکنش داده و گاز دی اکسید کربن را تولید می‌کند، اما سرعت و شدت واکنش این ماده با آب از سرعت و شدت واکنش آن‌ها با گروه‌های هیدروکسیل‌دار کمتر است؛ این ماده در اثر سوختن بخارات سمی و مضر تولید می‌کند.
این ماده، از طریق آمین سازی با فسژن سازی، از آمین‌ها تولید می‌شود.
دی ایزوسیانات
دی ایزوسیانات، که با عنوان ایزوسیانات شناخته شده است، ترکیب آلب بسیار واکنش پذیر با دو گروه ایزوسیانات است، که به طور گسترده در صنعت مورد استفاده قرار می‌گیرد.
ام دی آی و تولوئن دی ایزوسیانات انواع دیگری از ایزوسیانات‌ها هستند که حاوی گروه ایزوسیانات می‌باشند، و به طور گسترده جهت تولید پلی اورتان‌ها مورد استفاده قرار میگیرند.
در گذشته، قرار گرفتن در معرض دی ایزوسیانات از سوی مصرف‌کنندگان مورد توجه قرار نگرفته بود؛ زیرا فرض بر این است که مصرف‌کنندگان عموما در معرض محصولات حاوی پلی اورتان‌هایی هستند که عموما بی اثر و غیر سمی تلقی می‌شود.
به عنوان مثال نصب عایق فوم پلی‌اورتان در منازل، مدارس و سایر ساختمان‌های عمومی منبع اصلی قرار گرفتن در معرض احتمالی ایزوسیانات‌های ناسالم است.
محصولات مصرفی که به راحتی در دسترس هستند، مانند چسب‌ها و درزگیرها نیز حاوی دی ایزوسیانات‌ها هستند که هنگام استفاده کاملا واکنش نشان نمی‌دهند و می‌توانند در معرض دید بالقوه قرار بگیرند؛ به طوری که سازمان حفاظت از محیط زیست نگران حضور ام دی آی نامناسب در محصولاتی است که توسط مصرف‌کنندگان یا فضای اطراف آن‌ها استفاده شده است.
ویژگی‌ها و خواص
مهم‌ترین و اصلی‌ترین ویژگی‌های ایزوسیانات شامل موارد زیر است:
۱. رنگ: قهوه‌ای تیره
۲. حالت فیزیکی: مایع
۳. بو: مشخص
۴. آستانه بویایی: هیچ اطلاعاتی در دسترس نیست.
۵. نقطه اشتعال: ۲۰۰ تا ۲۵۰ درجه سانتیگراد
۶. نقطه اشتعال: مشخص نیست.
۷. نقطه ذوب: <۱۰ درجه سانتیگراد
۸. نقطه جوش: <۲۵۰ درجه سانتیگراد
روش تولید
این ماده تجاری از واکنش آمین آلیفاتیک با فسژن حل شده در همان محلول تولید می‌شود، از آن‌جا که در طی فرایند تولید ایزوسیانات ماده خطرناک فسژن تولید می‌شود، بنابراین لازم و ضروری است که در هنگام تولید این ماده تجاری احتیاط کنیم.
واکنش ایزوسیانات با آب
گاز دی اکسید کربن از واکنش ایزوسیانات‌ها با آب تولید می‌شود. اما سرعت و شدت واکنش ایزوسیانات‌ها با آب از سرعت و شدت واکنش آن‌ها با گروه‌های هیدروکسیل‌دار کمتر است.
برای همین لازم است که این مواد در محیطی دور از رطوبت هوا و دارای اتمسفری کاملا خشک نگهداری شود.
ترکیبات ایزوسیانات
دی ایزوسیانات، یکی از رایج‌ترین و معروف‌ترین ترکیبات ایزوسیانات است. همانطور که از نامش مشخص است این ترکیب دارای دو گروه ایزوسیانات است. مهم‌ترین و اصلی‌ترین انواع ایزوسیانات‌ها عبارت‌اند از:
۱. تولوئن دی ایزوسیانات که با مخفف تی دی آی شناخته شده است.
۲. متیل دی فنیل دی ایزوسیانات که با مخفف ام دی آی شناخته می‌شود.
۳. هگزا متیل دی ایزوسیانات که این ماده تجاری با مخفف اچ دی آی معروف و شناخته شده است.
جایگزین ایزوسیانات و کاربرد آن
متیلن دی فنیل دی ایزوسیانات و تولوئن دی ایزوسیانات، دو گروه عمده از دی ایزوسیانات‌های آروماتیک هستند، که معمولا کاربرد زیادی در تولید مواد اولیه فوم پلی اورتان دارند. اخیرا جهان با افزایش فروش این ماده تجاری روبرو شده است.
در طی سال‌های متوالی، تقاضا برای متیل دی فنیل ایزوسیانات یا همان ام دی آی خالص ۱۹۲.۱ میلیون پوند و برای متیل دی فنیل ایزوسیانات پلیمری ۱.۴۱۸ میلیون پوند بوده است.
محصولات پلی اورتان به طور گسترده در بازار وجود دارند، که فوم‌ها، بزرگترین بخش صنعت پلی‌اورتان را تشکیل می‌دهند.
از پلی‌اورتان‌ها در صنعت پوشش، چسب، اتصال‌دهنده و درزگیرها استفاده می‌کنند. با این حال این محصولات مقدار کمی از کل حجم تولید را تشکیل می‌دهند.
فومهای پلی‌اورتان با توجه به نوع پلیول و ایزوسیانات مورد استفاده به دو صورت انعطاف‌پذیر و سخت در دنیا یافت می‌شود.
فومهای پلی‌اورتان اناطاف پذیر به منظور زیرسازی مورد استفاده قرار میگیرند. از فومهای پلی‌اورتان سخت در عایق‌ها استفاده می‌کنند.
باتوجه با نکات گفته شد، ایزوسیانات کاربرد گسترده و فراوانی در صنعت دارد.
ایزوسیانات‌ها در کجا یافت می‌شوند؟
از آن‌جایی که ایزوسیانات‌ها کاربردهای فراوانی در زندگی روزمره ما دارند، به همین دلیل این ماده تجاری در مواد فومهای سفت و سخت، فومهای انعطاف‌پذیر، روکش‌های سطح، رنگ، عایق سیم الکتریکی، چسب، لاستیک و الیاف یافت می‌شود.
عوارض و خطرات ایزوسیانات:
ماده شیمیایی ایزوسیانات موجب بروز حساسیت پوستی و بیماری ریوی می‌شود، یکی از دلایل اصلی آسم ناشی از کار در سراسر جهان است. بیشتر داده‌های مربوطه از خطرات موثر بر سلامتی انسان ناشی از قرار گرفتن در معرض این ماده در محل کار است.
این داده‌ها حاکی از آن است که قرار گرفتن در معرض دی ایزوسیانات‌ها می‌تواند باعث درماتیت، سوزش پوست، سوزش چشم، مشکلات و اختلالات تنفسی، حساسیت و آسم شود.
آنش سوزی:
این ماده در اثر آتش‌سوزی بخارات سمی و مضر تولید می‌کند.
قرار گیری طولانی مدت در معرض دی ایزوسیانات
تصور می‌شود قرار گرفتن در معرض دی ایزوسیانات از طریق استنشاق و پوست موجب افزایش بیماری آسم می‌شود.
زمانی که یک کارگر به این ماده شیمیایی حساس شود، قرارگیری مجدد او در معرض این ماده، موجب حملات شدید آسم می‌شود.
به طور کلی گفته می‌شود قرارگیری طولانی مدت در معرض این ماده موجب بروز سرطان و حساسیت می‌شود.
خطرات زیست محیطی
داده‌های آزمایشگاهی در خصوص این ماده حاکی از آن است که این ماده در موجودات آبزی دارای درصد سموم متوسط تا کم است.
با این وجود بهتر است این ماده تجاری را در محیط رها نکنید و از نفوذ آن به فاضلاب و خاک جلوگیری کنید.